اصطلاح تاب آوری یا علم تاب آوری از ریشه لاتین resilire به معنی برگشتن یا پس زدن در قرن هفدهم به زبان انگلیسی وارد شد.

چهار دهه بعد، رابرت مالت مفهوم علم تاب آوری را برای اندازه‌گیری و مقایسه مقاومت مصالحِ ساخت ناوهای جنگی نیروی دریایی به کار برد. سپس تاب آوری در رشته مکانیک، معیار ماده برای مقاومت در برابر ضربه و ... قرار گرفت.

اما مطالعات تاب آوری مدرن توسط روانشناسان و روانپزشکان گسترش پیدا کرد. محققان روان‌شناختی و سلامت اجتماعی، به تدریج کاربرد آن را از حوزه سلامت روان به سلامت در همه جنبه های آن گسترش دادند.

مطالعه اولیه روی علم تاب آوری به فرد مربوط می شد، اما اخیراً محققان به تاب آوری به عنوان یکی از ویژگی های کل جوامع علاقه مند شده اند.

با این حال علم تاب آوری ریشه در بسیاری از رشته‌ها دارد و پیدا کردن یک نظریه جامع درباره تاب آوری بسیار دشوار است. این اصطلاح در بسیاری از زمینه‌های مطالعاتی و مجموعه‌های سیاستی مورد توجه بوده و هر کدام با رویکرد و نیاز خود تاب آوری را بکار می گیرند.

آیا تاب آوری علم است؟

تاب آوری علم است یا مهارت یا توانایی؟ هر چند که تاب آوری به دلیل گستردی، پیچیدگی و اهمیت موضوع بعضاً با اصطلاح علم تاب آوری نیز شناخته می شود؛ اما علی‌رغم تحقیقات و نظریه پردازی های زیادی که در این زمینه صورت گرفته، هنوز تاب آوری به عنوان یک علم شناخته نشده است. حتی در ادبیات علمی، در مورد این قضیه که آیا تاب آوری یک ویژگی شخصیتی است یا یک مهارت اختلاف نظر وجود دارد.

در نتیجه در پاسخ به سوال تاب آوری علم است یا مهارت، باید گفت تاب آوری، یک مفهوم در حال تحول است و برای اثبات علم بودنش به تحقیقات گسترده و نظریه های جدید صاحب نظران نیاز دارد.

با این حال به علت اهمیت آموزش تاب آوری در دنیا و کاربرد زیاد تاب آوری در روانشناسی و رواج این واژه در این شاخه علمی، تاب آوری به عنوان یک مهارت فردی و اجتماعی شناخته می شود که افراد یا گروه ها می توانند با آموزش و گسترش آن در مقابل چالشها و ناملایمات زندگی مقاومت کنند.

اهمیت آموزش تاب آوری در دنیا

اتحادیه اروپا یکی از پیشگامان اهمیت آموزش تاب آوری در دنیا است. بحران کرونا، تغییرات جمعیتی، مهاجرت، بحران مالی جهانی و فشارهای عصر دیجیتال و ... باعث شده است که تقویت تاب آوری در گفتمان، سیاست و اقدامات این اتحادیه اهمیت روز افزونی پیدا کند.

در نتیجه به دلیل اهمیت آموزش تاب آوری در دنیا اتحادیه اروپا در سیاست های آموزشی کشورهای عضو، به ایجاد تاب آوری در مقاطع فردی، سازمانی، اجتماعی و سیستمی و ملی توجه ویژه ای کرده است.

طبق گزارش آینده‌نگری استراتژیک سال 2020 تاب آوری به عنوان مسیریاب جدیدی برای سیاست‌های اتحادیه اروپا مطرح شده است. تاب‌آوری به عنوان توانمندی تعریف می شود که نه تنها برای مقاومت در برابر چالش‌ها و مقابله با آن‌ها سودمند است، بلکه برای گذراندن مراحل انتقال، به روشی پایدار، عادلانه و دموکراتیک هم کارایی دارد.

10 کشور برتر تاب آور

صندوق صلح، با استفاده از هفت رکن شمولیت، ظرفیت دولت، انسجام اجتماعی، محیط زیست و بوم شناسی، ظرفیت فردی، اقتصاد و فضاهای مدنی تاب آوری را اندازه گیری می کند.

با توجه به این معیارها در سال 2022، از میان 154 کشور نروژ تاب آورترین کشور جهان است. بعد از نروژ به ترتیب کشورهای سوئد، فنلاند، سوئیس، دانمارک، نیوزیلند، ایرلند، هلند، آلمان و استرالیا در رده های بعدی تاب آورترین کشورهای جهان قرار گرفتند.

جایگاه علم تاب آوری در دانشگاههای جهان

به راستی جایگاه علم تاب آوری در دانشگاههای جهان کجاست؟ تحقیقات نشان می‌دهند که تاب آوری تا حد زیادی با ایجاد پل بین شاخه‌های مختلف دانش و ایجاد برنامه‌های بین‌شاخه‌ای فعال شده است. بعضی از دانشگاه ها، مراکز و برنامه های تحقیقاتی و آموزشی تاب آوری ایجاد کرده و مدارک تاب آوری ارائه می دهند.

با این حال هنوز تاب آوری به عنوان یک رشته مستقل وارد دروس دانشگاهی نشده است.

منابع

http://connections-qj.org/article/evolution-resilience

https://www.resilience.org/stories/2018-11-27/the-science-of-resilience/#:~:text=Resilience%20scientists%20define%20resilience%20as,functioning%20in%20much%20the%20same

https://www.einsteinmed.edu/features/2566/how-to-be-a-resilient-scientist/#:~:text=%E2%80%9CResiliency%20is%20very%20important%2C%20and,back%20when%20something%20goes%20wrong.%E2%80%9D

https://www.europarl.europa.eu/thinktank/en/document/EPRS_BRI(2022)739245

https://www.flinders.edu.au/content/dam/documents/research/torrens-resilience-institute/resilience-origins-and-utility.pdf

https://www.developmentaid.org/news-stream/post/154918/top-most-and-least-resilient-countries-in-2022